100 Exemplo de Interlingua (latino sine flexione) by Giuseppe Peano: part 4

Here's part four. See part 3 here, 2 here, and part 1 here.


-----

Prof. Pastore, in Discuss., 1912 pag. 104, scribe signo s de plurale, disjuneto, et da regulas pro suo suppressione, que nos reproduce.

Logicos voca "universale" propositione de forma L. "Leones sunt fortes", I. "i leoni sono forti", F. "les lions sont forts", que, suppresso plurale, vale L. "leo est fortis", I. "il leone è forte", F. "le lion est fort", Interlingua "leone es forte", Exemplo N. 8.

In modo simile L. "verba volant" = IL "verbo vola", N. 5.

L. "forte-s fortuna adjuvat" = I. "fortuna jua forte", N. 11.

Plurale pote es suppresso post omni; It. "l'ozio genera tutti i vizii", F. "tous les vices", vale, sine plurale, I. "ogni vizio", F. "tout vice, chaque vice", A. "all evil", D. "jedes Last", IL "otio gene omni vitvitio", N. 43.

L. "nascimur poeta-e", = IL "nos nasce poeta", N. 14.

Grammatica elementare dice que nos es plurale de ego, me; quod non es vero pro forma, nam nos non resulta ex ego me per additione de ullo suffixo, (ut in A. F. rose rose-s), sed es radice toto differente. Et non es vero in logica, nam nos non vale "me et me" aut "plure me", sed vale "me et te" aut "me et vos" aut "me et illo", etc. In generale vale "omni simile ad me". Propositione "nos nasce poeta" vale "homo nasce poeta", et in omni exemplo N. 53, 55, 60, 78, 82, 97, nos pote substitue homo (F. on) ad nos. Ergo nos, es nomen de classe, et es sine numero.

Plurale es repetitione inutile post numero. L. "unam linguam habemus et duas aures" vale Intrl. 'nos habe uno lingua et duo aure", N. 58. Suffixo de plurale non existe in I. "cento, duo cento; una serie, duo serie", in F. "un fils, deux fils", in A. "one fish, two fish", in D. "tausend Mann, zwei Stück". Magyar semper tace plurale post numero, ut in algebra x, 2x.

Plurale es necessario in "Adam genuit filios et filias", Interl. "Adam e gene filio s et filia s"; indice de plurale s vale voce plure: "Adam gene plure filio et plure filia".

Plurale habe saepe valore collectivo. L. "graeci persas vincunt", IntrL. "graeco s vince persa s", aut "exercitu graeco vince exercitu persa"; in ce casu, plurale s vale "exercitu".

F. "roi des français", IL "rege de franco s", = "rege de populo franco".

L. "fugaces labuntur anni", IL "anno s labe fugace" aut "anno - fuge" vale "tempore fuge". Ergo "anno s = tempore".

In conclusione, plurale in linguas naturale aut habe valore flexivo, de concordantia, solo grammaticale; tunc IL tace illo.

Aut plurale s have valore logico de "plure, classe, systema, serie"; tunc isto suffixo es elemento de vocabulario. IL, que adopta aliquo suffixo cum solo valore logico, et non grammaticale, es lingua sine grammatica.

4. - Genere.

Genere naturale pote es indicato per "mas, femina", ut in L. "canis mas canis femina", I. "la tigre maschio, la tigre femmina", F. "la souris mâle, la souris femelle". Vocabulos "patre matre, fratre sorore, actore actrice, propheta prophetissa, etc." jam es internationale.

Genero grammaticale es inutile, et non existe in Anglo.

Sed phrasi "arte es longo" de N. 12, et similes, es contra I. "l'arte è longa", et si concorda cum F. "l'art est long". Studente de lyco vide in Interlingua discordantia totale: illo crede, super fide de grammatical elementare, que arte es ablativo de ars, es persona 2 de indicativo praesente de sum, et longo ablativo masculino et neutro de longus. Discordantio evanesce, quando in omni vocabulo nos vide thema, et non forma grammaticale.

Italiano judica harmonico discordantia de finales o a iu "massimo poeta, poema istruttivo, ottimo tema, splendido pianeta, distinto geometra, nostro papa, la buona mano, una eco sonora". Discordantia simile es in latino abl. "fero homicida, humo gelida, parva domo, mespilo germanica, pruno persica, parva atomo, bona methodo, longa paragrapho", et nominativo "caro cocta, fractio propria, origo bona, enpido mala".

Homo que incipe studio de linguas, semper vide cum stupore que "dente, cornu, errore, mari, planeta, studio" masculino in I. es feminino in F., que "arte, calma, cifra, tigre", feminino in I., es masculino in F., que "sol", masculino in L. I. F. H. P., es feminino in D., et "luna" es viceversa.

Vocabulario latino ad usu de schola, indica genere grammaticale; scriptore que ignora latino, sed que posside vocabulario latino, pote fac concordantia.

Disc. 1910 p. 72-72 100, 1911 p. 11 55 74 90, 1912 p. 45 82 88 193.

Lingua internationale de Meysmans, 1912 N. 11.
Revista Universale de Basso, 1913 N. 33.

5. Gradu de adjectivo.

Es indicato in latino per suffixo: "brevi, breviore brevi-ssimo", et in linguas moderno per vocas disjuncto "breve; plus breve, magis breve; multo breve, trans breve (F. très bref), ultra breve, extra breve".

L. "Motus in fine velocior" = IL "Motu in fine es plus veloce".

6. Adverbio ex adjectivo.

Latino, ex adjectivos "vero, forte" deduce adverbios "vere, fortiter", mortuo in linguas moderno.

Latino jam dice "vera mente", que produce I. "veramente", F. "vraiment". Ovidio: "insisto forti mente" produce I. "insisto fortemente", et F. "j'insiste fortement", IL "me insiste cum mente (voluntate) forte".

H. scribe hodie "clara concisa y elegante mente" in loco de "claramente, concisamente y elegantemente". Populo que loque I. aut F., vide in -mente, -ment, solo suffixo grammaticale. Ergo:

I. "Pietro studio diligentemente, scrive elegantemente, parla chiaramente, canta fortemente, corre velocemente" = IL "Petro stude cum mente diligente, scribe in forma elegante, loque in modo claro, canta forte, curre veloce."

7. - Numeros.

Numeros "uno duo ... decem centum mille" es internationale.

Vocabulario latino contine etiam: undecim, viginti, sexaginta, etc. que nos pote verte in: decem et uno, duo vice decem, sex decem.

Numeros ordinale "primo secundo ... centesimo" es internationale; vide Vocabulario de Basse. Et pote es substituto per numero cardinale:

L. "tres quartae (partes)"= 3/4 = IL "tres quarto, 3 diviso 4, 3 in 4".
I. "anno milel nove cento" = L. "anno millesimo nongentesimo".
I. "Luigi decimo quarto" = F. "Lois quatorze".
IL "Octobre es decimo mense" = "Octobre es mense numero decem".

8. - Verbo non habe suffixo de persona.

Interlingua: "me habe, nos habe, vos habe, illos habe",
simile ad anglo "I have, we have, you have, they have".
Academia delibera ce simplificatione in 1897.